25 jaar na abortuskwestie: Grote meerderheid voor protocollaire koning

25 jaar na de abortuskwestie bestaat er een grote meerderheid om de koning in de toekomst nog enkel een protocollaire functie te geven. Het probleem is dat dit in de afgelopen kwarteeuw meermaals geopperd werd, maar dat aan het einde van de legislatuur, zoals ook vorig jaar, de bewuste grondwetsartikelen dan toch niet op de lijst van voor herziening vatbare verklaringen belanden.

Bron: Knack

Er bestaat een grote meerderheid om de koning in de toekomst nog enkel een protocollaire functie te geven. Hij zou dus geen wetten moeten ondertekenen zodat een institutionele crisis zoals bij de abortuskwestie in 1990 niet meer zou voorvallen. Het probleem is wel dat dit in de afgelopen kwarteeuw meermaals geopperd werd, maar dat aan het einde van de legislatuur, zoals ook vorig jaar, de bewuste grondwetsartikelen dan toch niet op de lijst van voor herziening vatbare verklaringen belanden. ‘We verwachten niet dat koning Filip problemen zou maken met het ondertekenen van een wet’, aldus Open VLD-Kamerlid Luk Van Biesen, die daarmee aangeeft dat er tijdens deze legislatuur geen problemen verwacht worden.

De grondwetsbepalingen over de bevoegdheid van de koning zijn sinds het opstellen van de grondwet in de negentiende eeuw nauwelijks veranderd, stellen Bert Anciaux (SP.A) en Hendrik Vuye (N-VA). Destijds stond het koningschap nog centraal in de opbouw van de staat. De grondwetgever van 1831 had een koning voor ogen die daadwerkelijke politieke macht uitoefende en die niet alleen op papier het hoofd van de uitvoerende macht was, zegt Anciaux.

Grondwettelijk maakt de koning ook deel uit van de wetgevende macht: hij bekrachtigt immers de wetten, wat net het probleem was tijdens de abortuscrisis van 1990. Beiden zijn erover eens dat de grondwet zou worden aangepast om de functie van de koning in te perken. Maar dat niet tijdens deze legislatuur, aangezien de artikelen over de koning niet voor herziening vatbaar verklaard zijn.

Onschendbaarheid

Voor SP.A-senator Bert Anciaux is de oplossing die de regering-Martens in 1990 uitdokterde tijdens de abortuskwestie nog steeds de enige uitweg om een institutionele crisis of een crisis van de monarchie te vermijden. De grondwet stelt immers dat de koning onverantwoordelijk is en dat al zijn handelingen gedekt moeten zijn door een minister of de regering.

Anciaux heeft begin maart overigens een aantal voorstellen van verklaring tot herziening van de grondwet ingediend opdat de koning niet langer de wetten zou ondertekenen en zijn algehele onschendbaarheid opgeheven en beperkt zou worden tot de handelingen die gesteld werden binnen zijn publieke opdrachten. De koning zou dan in zijn optreden buiten zijn officiële opdrachten wel verantwoordelijk zijn voor zijn daden.

Frankrijk

Ook N-VA-Kamerfractieleider en grondwetspecialist Hendrik Vuye ziet niet in welke andere oplossing mogelijk was geweest in 1990 dan die de regering-Martens gekozen had toen koning Boudewijn weigerde de abortuswet te ondertekenen. ‘De koning heeft gebonden bevoegdheden wat betekent dat hij moet uitvoeren wat de meerderheid in het parlement beslist heeft’, aldus Vuye, die verwijst naar Frankrijk. Indien een president regeert met een parlement waarin zijn partij in de oppositie zit – de zogeheten “cohabitation” -, bekrachtigt hij wegens zijn gebonden bevoegdheden de wetten van de meerderheid waartoe hij niet behoort. Dit houdt geenszins in dat hij instemt met de inhoud van de teksten, vervolgt de N-VA’er.

Niet meer betrokken bij regeringsvorming

Volgens Vuye stelt zich momenteel geen probleem, zolang de koning zich aan zijn gebonden bevoegdheden houdt. ‘Maar de oplossing van 1990 is niet voor herhaling vatbaar in een moderne democratie’, vindt de N-VA’er. Stel dat dit deze legislatuur zou gebeuren met de PS in de oppositie, of in de vorige legislatuur met N-VA in de oppositie. De crisis zou veel groter zijn, meent hij.

Hendrik Vuye pleit daarom voor een aanpassing van de functie van de koning in de richting van een protocollaire functie – in afwachting van de volledige afschaffing van de monarchie, die in een confederale staat geen rol meer heeft.

Dat betekent dat de koning niet langer een genaderecht heeft, geen wetten meer bekrachtigt en ook niet meer betrokken is bij de regeringsvorming. Vuye wijst er ook nog op dat een rist bevoegdheden van de koning reeds uitgehold zijn door de internationale evolutie. Zo heeft de koning volgens de grondwet het recht om munten te slaan, wat sinds de euro erg relatief geworden is. Hij is ook opperbevelhebber van het leger, maar dat leger functioneert wel in NAVO-verband.

Ceremoniële functie

Ook voor Groen moet de koning enkel een ceremoniële functie hebben. Het benoemen van ministers en staatssecretarissen, het bekrachtigen van wetten en besluiten en het tekenen van koninklijke besluiten is voor Kamerlid Stefaan Vanhecke geen taak meer van de koning. De monarchie afschaffen, hoeft voor Groen niet.

Vanhecke wijst erop dat de partij eind vorige legislatuur bij het debat over de lijst van voor herziening vatbaar verklaarde grondwetsartikelen de artikelen over de macht van de koning had voorgesteld, maar die haalden het uiteindelijk niet.

Vanhecke merkt ook nog op dat verschillende partijen in het verleden stoere verklaringen hebben afgelegd over het inperken van de macht van de koning. ‘Dat was meestal in het midden van de legislatuur. Maar als puntje bij paaltje komt, bij het opstellen van de lijst met grondwetsartikelen aan het einde van de legislatuur, vinden ze steeds weer redenen om de artikelen over de koning toch niet voor herziening vatbaar te verklaren’, betreurt het Groen-Kamerlid.

‘Verwacht geen probleem met koning Filip’

Open VLD vindt dat de koning een louter protocollaire functie moet krijgen. ‘Het ondertekenen van wetten is achterhaald. Wat in 1990 gebeurd is, is voor ons onaanvaardbaar’, zegt Luk Van Biesen.

Open VLD zal initiatieven blijven nemen, maar deze legislatuur is dat niet mogelijk omdat de betrokken grondwetsartikelen niet voor herziening vatbaar verklaard zijn. Volgens Van Biesen is er een Kamerbrede meerderheid om de rol van de koning in te perken, dus verwacht hij geen problemen voor de volgende legislatuur. ‘Ik verwacht overigens ook geen probleem met koning Filip bij het ondertekenen van wetten’, voegt hij er voor deze legislatuur aan toe.

‘Niet aan de orde’

Voor Servais Verherstraeten (CD&V) is de discussie over het al dan niet inperken van de macht van de koning vandaag niet aan orde, omdat de grondwetsartikelen over de koning niet voor herziening vatbaar verklaard zijn. Pas aan het einde van de legislatuur kan hierover nagedacht worden, aldus Verherstraeten.

Het Vlaams Belang heeft in de Kamer verschillende voorstellen tot herziening van de grondwet ingediend voor de afschaffing van de monarchie. Het beperken van de rol van de koning is voor de partij dus onvoldoende. (Belga/AVE)