“Ik kan elke kritiek weerleggen”
“Door de recente ontwikkelingen op de beurzen is alles veel onzekerder geworden”, zegt minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA). “Ook de fiscale inkomsten.” Maar de aanval van CD&V, dat hij zelf ook voor te weinig inkomsten zorgt, slaat volgens hem nergens op. “Blijkbaar was het mijn beurt om als mikpunt te dienen voor de N-VA- bashing van CD&V.”
Johan Van Overtveldt (N-VA) heeft zich een weekje uit de schijnwerpers gehouden. De krokusvakantie had daar niets mee te maken. De beschuldigingen van zijn coalitiepartners des te meer. “Onvoorzichtig”, “niet ernstig”, “ongeloofwaardig”, zo noemde de volledige CD&V-top hem, nadat hij had voorgesteld om de vennootschapsbelasting te verlagen. Want Van Overtveldt heeft volgens de christendemocraten al veel dingen voorgesteld die niet hebben opgebracht wat voorspeld was. De minister van Financiën is de reden waarom de alarmklokken over de begroting opnieuw luiden, klonk het drie dagen lang in alle media.
Bron: Het Nieuwsblad
“Het viel wel op, dat is het minste wat je erover kunt zeggen”, reageert Van Overtveldt voor het eerst. “Wat had ik te winnen bij een discussie die wat mij betreft nergens op slaat? Mijn argumenten zijn simpel en duidelijk: Europa heeft de excess profit rulings(waardoor internationale bedrijven in België een groot deel van hun winst onbelast kunnen opstrijken, nvdr.) een nekslag gegeven. Over die rulings valt veel te zeggen, maar ze zijn er wel gekomen als compensatie voor de hoge belastingdruk voor die ondernemingen in ons land. Als daar nu een einde aan komt, moeten we wel een alternatief hebben. Dat is mijn boodschap geweest, en die vind ik zeer verdedigbaar.”
Blijkbaar was binnen de regering afgesproken om geen eigen voorstellen meer te doen richting begrotingscontrole van maart.
“Ik heb ook niet gezegd wat er precies moet gebeuren, enkel een voorbeeld gegeven van hoe zo’n vennootschapsbelasting er zou kunnen uitzien en aan welke voorwaarden ze moet voldoen: rechtszeker, rechtvaardiger voor kmo’s, en transparanter. Als we niets doen aan onze fiscale competitiviteit, dan gaan we minder investeringen aantrekken en minder inkomsten hebben. De begrotingscontrole lijkt me dus de evidente plaats om dat te bespreken.”
Niet volgens CD&V, vanwege de kostprijs, en niet volgens MR, vanwege te laat.
“Misschien hadden ze even moeten wachten op wat we concreet gingen voorstellen. Ik ben niet gek, hé. Ik ga nu niets voorstellen dat 3,5 miljard euro kost. Er zijn 101 varianten.”
Had u niet beter gewacht tot u een concreet voorstel had?
“Ik werd geconfronteerd met de afschaffing van de rulings. Als minister van Financiën kan je toch niet zeggen: We zullen dan wel zien? Het is ook een noodzakelijk signaal voor onze ondernemers. Ik ben de voorbije week bedolven onder de mails van kmo’s die zeggen dat ze blij zijn dat het probleem dat ze al lang aankaarten eindelijk op tafel wordt gelegd. Dat motiveert me om – op een budgettair verantwoorde manier – hiermee door te gaan.”
Dat uw collega-minister Kris Peeters (CD&V) het voorstel bliksemsnel zou afschieten, stond in de sterren geschreven…
“We zijn het ondertussen wel gewoon dat er nogal vinnige reacties komen.”
Maar toen moest de meervoudige aanval over de fiscale inkomsten nog komen.
“Heel merkwaardig. Over de Diamanttaks heeft de regering gezamenlijk beslist om die vooruit te schuiven naar 2017. We wilden niet nog eens, zoals met de rulings van vorige regeringen, met de gebakken peren zitten. Daarom wachten we op het advies van Europa. Maar die staat dus niet in de begroting van 2016. Mij daarover ter verantwoording roepen, is niet serieus. En de Kaaimantaks is pas in 2015 operationeel geworden en nadien nog eens versterkt. Op basis van de Britse en Nederlandse voorbeelden ben ik ervan overtuigd dat we de voorziene opbrengst van 350 miljoen euro zullen halen. Maar we zijn begin februari, ze kunnen toch niet verwachten dat we nu al een cijfer hebben?”
Ook over de fiscale regularisatie kon u nog geen raming geven.
“Omdat we eind vorig jaar beslist hebben om daar de deelstaten bij te betrekken. Daar zijn we nu mee bezig, maar eenvoudig is het niet. Zeker vanuit de Waalse regering is er weinig bereidheid om tot een overeenkomst te komen.”
Op zich is dat verbazend, want veel meer dan de federale overheid kunnen de deelstaten daarvan profiteren.
“Blijkbaar wil men zich bij PS echt wel distantiëren van deze operatie. Iedereen is uiteraard geïnteresseerd in de opbrengsten van een regularisatie, maar de politieke verantwoordelijkheid schuift men toch liever door.”
Maakt u zich zelf zorgen dat sommige fiscale inkomsten zullen uitblijven?
“Uiteraard, vanwege de situatie op de financiële markten. Als die onrust blijft, gaat dat zeker ook een negatieve impact hebben op de economie, en dus op onze inkomsten.”
Maar ondertussen is wel het beeld geschapen van een minister van Financiën die zijn inkomsten niet op orde heeft.
“Ik zit tweeënhalf jaar in de politiek en ben anderhalf jaar minister. Maar ik heb snel geleerd dat ik in zulke omstandigheden beter twee stappen achteruit zet en rustig bekijk wat het betekent. Bovendien leek het me als minister van Financiën verstandiger om mij nu te concentreren op wat er allemaal op de markten aan het gebeuren is. Het is ook niet de eerste keer dat CD&V N-VA basht. Deze keer was ik blijkbaar het mikpunt.”
Open VLD deelde die kritiek, bij monde van Luk Van Biesen, een fiscaal expert die zeer spaarzaam is met harde kritiek leveren op een coalitiegenoot.
“Ik was daar ook een beetje verbaasd over, want ik werk zeer goed met hem samen in de commissie. Maar hij deed ook constructieve voorstellen en zijn kritiek was minder scherp. Hij noemde mij tegelijk een sterkhouder in de regering.”
Daarmee doelde hij op uw economische deskundigheid en uw rol binnen de eurogroep. Maar over het fiscale verweet hij u dat het te lang duurt en dat uw voorstellen juridisch niet onderbouwd zijn.
“Ik kan elk onderdeel van de kritiek zonder probleem weerleggen. Mensen die nu opmerkingen hebben, dachten begin november ook dat de tax shift nooit voor eind vorig jaar zou worden uitgevoerd. Misschien moeten ze daar eens even over nadenken.”
In 2015 werd een tekort van 2,5 procent niet gehaald. Voor 2016 weet niemand waar het geld moet worden gehaald. Is dat begrotingsevenwicht tegen 2018 nog realistisch?
“Je hebt natuurlijk altijd onverwachte gebeurtenissen. In 2015 zorgden zowel het veiligheidsprobleem als de vluchtelingen- en asielcrisis voor grote onvoorziene uitgaven. Hopelijk krijgen we ook eens positieve verrassingen, zoals een stijgende groei en inflatie. Maar het doel is en blijft een begroting in evenwicht in 2018.”
Hoe vervelend is het dat de MR die doelstelling eigenlijk al heeft laten varen?
“Dat zal moeten blijken in de discussies over de begrotingscontrole. Maar elke partij heeft recht op zijn eigen agenda en voorstellen.”
Door het begrotingspad te verlaten, zou er wel worden afgeweken van het regeerakkoord.
“Het is nog te vroeg voor conclusies, maar als nu blijkt dat ook nog eens de economische omgeving heel snel verslechtert, dan is dat voor 2016 en 2018 alweer een nieuw gegeven.”
Zolang er goede excuses zijn, kan er ook in 2018 met een tekort worden afgesloten?
“Dat zijn geen excuses. De asielcrisis en dergelijke, dat is de realiteit. Als het al tot een tekort van 1 procent zou komen, en we hebben serieus bespaard, dan zal het in elk geval een positievere stap zijn dan dat je op een tekort van 3 procent landt met veel minder besparingen. Want de effecten daarvan zijn veel duurzamer dan dat je, zoals de vorige regering, de uitgaven laat lopen, maar het begrotingstekort verkleint door de belastingen nog meer te verhogen.”
Bent u na 2 jaar in de politiek nog overtuigd dat dit uw roeping is?
“Dossiers blijven mij in elk geval interesseren omwille van het inhoudelijke. Maar zoals deze week gebleken is: als het puur politiek gespeeld wordt en de inhoudelijke argumenten blijkbaar niet meer zo belangrijk zijn, heb ik de neiging even afstand te nemen en er het mijne van te denken.”
Dan was het toch comfortabeler om als commentator van ‘Trends’ of ‘Knack’ ongeremd elke week Elio Di Rupo de oren te wassen. Denkt u daar met heimwee aan terug?
“Neen. Ik heb daar veel plezier aan beleefd, maar die periode is voorbij. Toen ik in november 2013, na lang afwegen, de knop omdraaide, heb ik ook gezworen dat ik niet zou twijfelen over waar het gras nu groener is. De politiek heeft een eigen logica, en die volgt niet altijd het algemeen belang. Maar als je dingen wil veranderen moet je mee in bad. En moet je je af en toe eens afspoelen en afdrogen.”
tekst: hannes cattebeke ■